Zoals vermeld in het historische gedeelte van dit artikel, bestaat het museum uit verschillende werken en gebouwen die in de loop der tijden zijn toegevoegd en gewijzigd, die bijdragen tot de grootsheid van het museum.

Het kasteel is opgebouwd uit niveaus met ieder zijn kamers, werken en monumenten. Laten we de belangrijkste dingen doornemen die je tijdens je bezoek kunt bewonderen.

Niveau 1

Hier bevinden zich il Cortile del Salvatore (de Binnenplaats van de Verlosser), l’Ambulacro di Bonifacio IX, la Cappella dei Condannati (de Kapel der Veroordeelden), il Cortile delle Fucilazioni (de Binnenplaats van Executies), de Dromos, het Atrium en de spiraalvormige helling die van beneden naar boven door het gebouw loopt.

De Binnenplaats van de Verlosser

Bij binnenkomst kom je als eerste op een kleine binnenplaats, il Cortile del Salvatore, die zijn naam te danken heeft aan het marmeren borstbeeld van Christus uit de vijftiende eeuw, genaamd Busto del Salvatore. Tussen de muren van het vierkante plateau en de basis van de cilinderwand loopt een ronde gang, l’Ambulacro di Bonifacio IX.

Het Ambulacrum van Bonifatius IX

De gang werd aan het eind van de 14e eeuw aangelegd om het bouwwerk aan te passen aan de nieuwe defensie-eisen. Op initiatief van paus Bonifatius IX Tomacelli zijn de muren uit de Romeinse tijd aan het licht gebracht die de radiale cellen afbakenen die oorspronkelijk de basis van het mausoleum vormden. Langs de cirkelvormige route zijn fragmenten van standbeelden en architectonische elementen te zien. Door deze gang kom je uit op een andere binnenplaats, il Cortile delle Fucilazioni.

De Binnenplaats van Executies

Il Cortile delle Fucilazioni bevindt zich in de noordoostelijke hoek van de vierhoekige muren, aan de noordkant grenzend aan de wapenkamer van Clemens X, tegenwoordig bekend als de Kapel der Veroordeelden. De binnenplaats van executies kreeg de naam omdat er hier non-openbare doodstraffen werden voltrokken.

De Kapel der Veroordeelden

De kapel kijkt uit op de Binnenplaats van Executies en was oorspronkelijk een portiek dat als kruitmagazijn diende. Rond het midden van de achttiende eeuw veranderde het in een kapel. Zijn naam verwijst naar de gevangenen die in de loop der eeuwen in Castel Sant’Angelo verbleven. Momenteel kan de kapel helaas niet worden bezocht.

De Dromos en het Atrium

De toegang van de begrafenisstoet tot de keizerlijke graftombe werd gevormd door een 12 meter lange gang met hoge gewelven, de Dromos, die in het verlengde lag van de Pons Aelius, de huidige Ponte Sant’Angelo. De gang leidt naar een vierkante cel, het Atrium, waar zich aan het eind een grote nis bevindt waarin ooit een imposant standbeeld van keizer Hadrianus stond. Van dit beeld is nu alleen het hoofd overgebleven en is te vinden in de Ronde Zaal van de Vaticaanse Musea.

De spiraalvormige helling

Dit is een spiraalvormige helling die begint bij het Atrium en een bocht maakt binnenin het Mausoleum, waarbij een hoogteverschil van 12 meter wordt overbrugd. Oorspronkelijk kwam deze helling rechtstreeks uit bij de grafkamer, de zogenaamde Zaal van de Urnen, die we later in dit artikel zullen bespreken. De helling was aangelegd voor de begrafenisstoet die de keizer op zijn laatste reis zou vergezellen en het heeft geen openingen aan de buitenkant, behalve naar boven.

Niveau 2

Op dit niveau bevinden zich de Cordonata di Paolo III, de Marcia Ronda, de Bastione San Matteo, de Bastione San Marco, de Bastione San Luca, de Bastione San Giovanni, de Passetto di Borgo, de diametrische helling, de Sala delle Urne (​​​​Zaal van de Urnen) en de Armeria di Clemente X (de Wapenkamer van Clemens X).

Cordonata di Paolo III

Bij de toegangsdeur werd in 1545 een helling gebouwd ter vervanging van een oudere trap. Aan de voet van de trap staat een marmeren bol die door een pilaar wordt ondersteund. Oorspronkelijk waren er drie grote initialen in verstrengeld met het monogram in gegraveerd: C.T.P., of Crispo Tiberio Prefetto, kastelein tijdens het pontificaat van Paulus III. Langs de helling, in twee nissen, staat de buste van keizer Hadrianus.

Marcia Ronda

Het wandelpad dat bekend staat onder de naam Marcia Ronda bevindt zich op de top van de buitenmuren, de omtrek van de oude basis van het Mausoleum van Hadrianus. Het pad verbindt de vier bastions (vernoemd naar de vier evangelisten) die zich op de hoeken van de muren bevinden, die vooral door de wachters van Castel Sant’Angelo werden bewandeld.

De vier bastions

De bouw van de vier bastions (Mattheus, Marcus, Lucas, Johannes) die zich op elke hoek van de oude basis van het Mausoleum van Hadrianus bevinden, werd tussen 1447 en 1455 door paus Nicolaas V in gang gezet om het verdedigingsaspect van het kasteel aan te passen aan de invoering van vuurwapens. Het bastion van Mattheus werd echter vijftig jaar later opnieuw gebouwd en in 1625 door Urbanus VIII Barberini versterkt.

Passetto di Borgo

De Passetto di Borgo is een beschermde route die werd aangelegd om de veiligheid van de paus te garanderen tijdens de verplaatsingen van zijn residentie in het Vaticaan naar Castel Sant’Angelo. Het werd ook gebruikt door Clement VII Medici om zijn toevlucht te zoeken in het kasteel tijdens de Plundering van Rome in 1527. De Passetto, die toegankelijk is via een kleine ingang bij de Bastione San Marco, is ongeveer 800 meter lang.

De diametrische helling

De doorgang, waarvan lang werd aangenomen dat het een creatie was uit de tijd van Alexander VI Borgia (1492-1503), is in werkelijkheid een ingenieus werk van de architect Niccolò Lamberti voor Bonifatius IX Tomacelli (1389-1404). De helling neemt de vorm aan van een 16e-eeuwse trap, die oploopt tot een hoogte waar hij een bocht van negentig graden naar links maakt, alvorens verder omhoog te lopen, de open lucht in, naar het niveau van de binnenplaatsen.

De Zaal van de Urnen

De hal (doorkruist door de hierboven genoemde helling) is het steunpunt van de Romeinse graftombe. Het is de heiligste plaats van het onderste deel van het mausoleum waar de overblijfselen van de keizerlijke familie bewaard bleven tot de tijd van Caracalla.

Aan de linkermuur van de kamer bevindt zich een marmeren grafsteen met een bijzondere inscriptie in het Latijn. Het zijn de woorden die keizer Hadrianus aan zichzelf zou hebben opgedragen: “Kleine kwetsbare zwervende ziel, gast en begeleider van mijn lichaam. Nu moet je afdalen naar bleke, strenge en harde plaatsen, waar je afstand doet van de geneugten van voorheen".

De Wapenkamer van Clemens X

Het gebouw staat tegen de Bastione San Luca, op de noordoostelijke hoek van het kasteel. In 1670 werd het aangepast om op de tussenverdieping de nieuwe gevangenissen onder te brengen, terwijl de bovenverdieping, gelijk aan het bolwerk van het bastion, waarschijnlijk zijn functie als wapenkamer behield. Het portiek op de begane grond, een kruitmagazijn, werd later omgebouwd tot een gebedshuis, bekend als de eerder genoemde Kapel van de Veroordeelden.

Niveau 3

Dit niveau bevat de gevangenis en opslagplaatsen voor granen en olie.

De beroemde gevangenis

De gevangenis die toegankelijk is vanaf de Alexander VI binnenplaats, zijn een reeks ondergrondse zalen waarvan de bouw of de uitbreiding waarschijnlijk te danken is aan Alexander VI Borgia. De hoofdtrap leidt naar een grote rechthoekige kamer, de Parlatoio. Daarna volgt een smalle, ringvormige gang waarlangs de lage toegangsdeuren van drie cellen zijn gerangschikt.

De opslagplaatsen voor granen en olie

Grenzend aan de gevangeniscellen bevinden zich talrijke nissen die zich uitstrekken langs de indeling van het bouwwerk. Er bevinden zich ook twee grote zalen met 83 terracotta kruiken (waarschijnlijk daterend uit de Middeleeuwen) die oorspronkelijk werden gebruikt om olie in te bewaren. De reserve was essentieel voor de verlichting van de kamers maar ook graan en voedsel werden hier opgeslagen.

Niveau 4

Op dit niveau bevinden zich Il Cortile dell’Angelo (de Binnenplaats van de Engel), le Armerie (de Wapenkamer), le Sale di Clemente VIII (de Zalen van Clemens VIII), *la Sala della Giustizia (*de Zaal van de Justitie), la Sala di Apollo (de Apollozaal), la Cappella di Leone X (de Kapel van Leo X), le Sale di Clemente VII (de Zalen van Clemens VII), il Cortiletto di Leone X (het kamertje van Leo X), il Bagnetto di Clemente VII (de Badkamer van Clemens VII), il Cortile di Alessandro VI (de Binnenplaats van Alexander VI) en le Salette di Alessandro VI (de zalen van Alexander VI).

De Binnenplaats van de Engel

Tussen 1513 en 1549 kreeg het hof zijn huidige vorm. Het was bedoeld als ontvangstruimte en toegang tot de pauselijke appartementen op de bovenste verdieping van het kasteel.

De binnenplaats is rechthoekig van vorm en loopt van noord naar zuid. Aan de ene kant grenst het aan het Armoury-gebouw en aan de andere kant aan de vertrekken van de pauselijke residentie. In het midden van de binnenplaats staat het standbeeld van de heilige aartsengel Michaël, aan wie het kasteel is gewijd na zijn legendarische verschijning, zoals eerder vermeld.

De Wapenkamer

Aan de westkant van de binnenplaats staat een laag gebouw dat nu bekend staat als de Wapenkamer. Het gebouw bestaat uit twee niveaus: op het niveau van de binnenplaats is het benedenarsenaal en op het niveau van de Giretto di Alessandro VII, het bovenarsenaal.

De kamer werd vooral gebruikt als wapenopslag voor de bewakers van het bovenste deel van het kasteel.

De Zalen van Clemens VIII

Terwijl de Sala di Apollo officiële functies vervulde, werden deze twee zalen door de pausen gereserveerd voor privé-gebruik. Ze zijn vernoemd naar de paus die opdracht gaf tot de decoratie ervan.

De inscriptie van Paus Clemens VII Medici (1523-1534) is vandaag de dag nog te zien in het midden van de prachtige plafonds. In de eerste zaal vind je niet alleen geschilderde cherubijnen in het fries maar ook een deur die leidt naar il Cortiletto di Leone X (een kleine privé ruimte). In de tweede zaal is er een deur die rechtstreeks toegang gaf tot de Bagnetto di Clemente VII.

De Hal van Justitie

In deze kamer werden talloze rechtzaken gevoerd, vaak resulterend in doodvonnissen. Onder anderen de twee humanisten Pomponius Leto en Platina, de onfortuinlijke Beatrice Cenci en de filosoof Giordano Bruno werden in deze zaal veroordeeld.

De grote fresco’s op de achterwand zijn het werk van Domenico Zaga. De schilderingen werden in latere perioden gewijzigd maar stellen waarschijnlijk de verschijning van de aartsengel Michaël voor met zijn attributen van rechtvaardigheid. Ook werd de hal als kapel gebruikt.

De Apollozaal

De Apollozaal maakt deel uit van de indrukwekkende vorstelijke residentie die Paus Paulus III vanaf 1534 liet bouwen. De naam van deze zaal is te danken aan de reeks fresco’s op het gewelf die episoden uit de mythe van Apollo voorstellen. De vloer heeft meerdere openingen, waarvan er een negen meter diep is en mogelijk een valluik was om snel van ongewenste gasten af te komen.

De Kapel en Binnenplaats van Leo X

Van de verschillende kapellen die in het kasteel zijn gedocumenteerd, is alleen deze nog over. Het was gebouwd in opdracht van Leo X Medici (1513-1521) en gewijd aan de heiligen Cosmas en Damianus, beschermheiligen van de familie Medici. In de ruimte bevindt zich onder andere een tapijt met een leeuw in het midden en een altaar uit begin 20e eeuw met een bas-reliëf van Maria met baby Jezus (gehouwd door Raffaello da Montelupo).

Er is ook een kleine binnenplaats, gebouwd rond 1514, beter bekend als “del forno” (van de oven). Hier werd het vuur aangestoken om het badwater van Clemens VII boven te verwarmen. Dit blijkt uit de opening die nog zichtbaar is in de muur.

De Zalen en de Badkamer van Clemens VII

De Cortile dell’Angelo geeft toegang tot twee met elkaar verbonden ruimtes die volledig kaal zijn. De vorm van de twee zalen van Clemens VIII, heeft in de loop der tijden verschillende transformaties ondergaan. Bij recente verbouwingen werden verschillende architectonische elementen uit gesloopte of gewijzigde delen toegevoegd, zoals het wapenschild van paus Altieri.

De Bagnetto di Clemente VII heeft een rechthoekige kamer met een bad voor de pauselijke residentie. Het was uitgerust met een geavanceerd verwarmingssysteem dat was geïnspireerd op de Romeinse baden. Het bad was namelijk verbonden met een oven die op de aangrenzende Cortile di Leone X stond. Verder is de ruimte gedecoreerd met sfinxen, dolfijnen en fantasievolle zeedieren die zorgen voor een aquatisch thema.

De Binnenplaats en de Salette van Alexander VI

De Alexander VI binnenplaats, ook wel het theater genoemd vanwege de voorstellingen die er werden gehouden voor paus Leo X Medici (1513-1521), wordt gekenmerkt door een halfronde ruimte in de vorm van een cilinder. Het gebouw heeft twee niveaus en sluit de binnenplaats naar het zuiden toe af. Op de begane grond zijn talrijke deuren die toegang geven tot kleine samenhangende vertrekken. Daarboven is er een rij kleine vierkante vensters en enkele beschadigde afbeeldingen van goden te zien.

De Salette is een reeks kleine kamers in een halve cirkel tegenover de Cortile di Alessandro VI, die oorspronkelijk diende voor de onderliggende gevangenissen. Tegenwoordig is er de permanente tentoonstelling Immagini di Castello (Beelden van het Kasteel), een selectie van schilderijen, tekeningen en prenten uit de collectie van het museum, die de evolutie van het monument door de eeuwen heen illustreert.

Niveau 5

Op deze verdieping bevinden zich de Loggia di Giulio II, de Giretto en Salette di Pio IV (ronde gang met kleine kamers), de Loggia di Paolo III, de Giretto di Alessandro VII, de Sala Paolina, de Sala del Perseo, de Sala di Amore e Psiche (Kamer van Cupido en Psyche) en de vier wapenkamers.

De Loggia di Giulio II en de Loggia di Paolo III

De loggia met uitzicht op de Tiber is adembenemend. Bovendien is het de officiële ingang van de Sala Paolina, een met fresco’s versierde ruimte met twee zijvleugels. De structuur bestaat uit een wit marmeren borstwering, een paar vrijstaande zuilen en twee halve zuilen die tegen de jamben staan. Het heraldische motief van de paus wordt herhaald in de kapitelen van de zuilen. De vier Latijnse motto’s, in geschilderde cartouches in het gewelf aangebracht, verwijzen naar de functie van deze portiekruimte, die door Julius II was ontworpen als een “loggia van zegeningen”.

De Loggia di Paolo III daarentegen, kijkt uit op het noorden richting het Vaticaan. Tevens gaf het toegang tot de privé-woningen van Paulus III Farnese (1534-1549). Het werd voltooid in 1543 en wordt gekenmerkt door vijf bogen die worden ondersteund door pilaren, een fries in reliëf met lelies, het wapenschild van de familie Farnese en versierde borstweringen waarop episoden uit het leven van keizer Hadrianus zijn afgebeeld.

De Giretto en Salette di Pio IV

De overdekte giretto, gebouwd tijdens het pontificaat van Pius IV Medici (1559-1565), is een ringvormige gang die via gemetselde bogen naar buiten leidt. Een reeks kleine deuren, met marmeren architraven met de naam van de Paus Pius IIII Pont. Max. erop, geven toegang tot de tweede verdieping van het gebouw dat is gebouwd om de Binnenplaats van Alexander VI eronder af te sluiten. Binnen bevinden zich talrijke kleine kamers (salette) die oorspronkelijk dienden voor de artillerie en later werden omgebouwd tot minder strenge gevangenissen.

De Giretto van Alexander VII

Deze onbedekte Giretto is een gedeelte van de ringvormige gang die wordt afgebakend door de loggia’s van Julius II en Paulus III, en die toegankelijk is via de twee hellingbanen die vanaf de Binnenplaats van de Engel omhoog lopen. Het werd rond 1657 gebouwd door Alexander VII Chigi, in overeenstemming met de westelijke hemicyclus van het kasteel en naar analogie van de overdekte Giretto. Onderweg zijn er talrijke uitzichten op het westen en op de Sint-Pietersbasiliek.

Sala Paolina

De Sala Paolina is ongetwijfeld een van de belangrijkste plekken in het kasteel, en tevens de ontvangstzaal van de residentie van Paul III Farnese (1534-1549). De majestueuze en imposante erezaal werd gebruikt om ambassadeurs en belangrijk bezoek te ontvangen. Het grootste deel van de versiering is geïnspireerd op Alexander de Grote en de heilige Paulus, wat het een van de belangrijkste artistieke erfgoederen van het zestiende-eeuwse Rome maakt.

Sala del Perseo

Deze kamer was de studeerkamer van Paul III Farnese. Het staat in verbinding met de slaapkamer (de kamer van Cupido en Psyche) en, via een trap, met de Badkamer van Clement VII beneden. Tussen de verschillende decoratieve elementen valt de in reliëf geschilderde figuur van de aartsengel Michaël op en ook die van Perseus, de held uit de Griekse mythologie. Het fries met fresco’s bestaat uit zes panelen met afbeeldingen van zijn heldendaden, ontleend aan de Metamorfosen van Ovidius.

De Kamer van Cupido en Psyche

Zoals eerder vermeld, was dit de authentieke en kostbare slaapkamer van Paul III Farnese (1534-1549). Het werd tussen 1545 en 1546 door Perin del Vaga en helpers ingericht.

Afgezien van het prominente wapen van Farnese, kan men het met fresco’s beschilderde fries bewonderen, omlijst door geschilderde gordijnen, dat is verdeeld in negen panelen met episoden uit het sprookje van Cupido en Psyche.

De wapenkamers

De vier met elkaar verbonden zalen die de naam “bovenste wapenkamers” dragen, tonen slechts een beperkte selectie van de collectie wapens, harnassen en militaire relikwieën van het Nationaal Museum van Castel Sant’Angelo, dat in totaal ongeveer 6000 exemplaren telt.

Niveau 6

Op dit niveau bevinden zich de Corridoio Pompeiano (de Gang van Pompeius), de Sala della Biblioteca (bibliotheekzaal), de Sala dell’Adrianeo (Zaal van Hadrianus), de Sala dei Festoni (Zaal van Guirlandes), de Sala del Tesoro (schatkamer), de Cagliostra en het verblijf van de kasteelheer.

De Gang van Pompeius

De doorgang die de Sala Paolina met de Sala della Biblioteca verbindt, staat bekend als de Corridoio Pompeiano vanwege de picturale versiering, gecreëerd in stijl van de Romeinse schilderkunst uit de Augusteïsche tijd, die het geheel bedekt. Iets meer dan een meter breed en met tongewelven, werd het in de 16e eeuw gecreëerd uit een galerij.

De bibliotheekzaal

De zaal dankt haar naam aan de nabijheid van het meest beschermde deel van de vesting, dat vanaf het midden van de 15e eeuw bestemd was voor de pauselijke schatkamer en de geheime archieven, de Sala del Tesoro. Deze kamer, het middelpunt van de noordelijke vleugel van het appartement van Paolo III Farnese, werd in 1544 verfraaid met een luxueus decoratief ensemble. Op de oostelijke muur, boven de grote schouw, aan weerszijden van het pauselijke wapen, zijn de twee imposante allegorische figuren van de Kerk en Rome te zien.

De Zaal van Hadrianus

De zaal kreeg deze naam op aandringen van Mariano Borgatti, de eerste directeur van het Nationaal Museum van Castel Sant’Angelo, die de muurschilderingen onder het pleisterwerk ontdekte tijdens restauratiewerkzaamheden in 1902. Samen met de aangrenzende Sala dei Festoni was het een van de eerste zalen die werden voltooid tijdens de werken die in Castel Sant’Angelo werden bevorderd door Paul III Farnese (1534-1549).

De Zaal van Guirlandes

De Sala dei Festoni verwijst naar de voortdurende golvende beweging die wordt gesuggereerd door de geschilderde processies van dansende tritons en nereïden, van vrouwelijke en mannelijke figuren afgewisseld met eenhoorns, die zich als een guirlande aan de bovenkant van de muren ontvouwen.

De schatkamer

Deze ronde zaal was de bewaarplaats voor documenten en kostbaarheden. Bovenop de Sala della Giustizia vormde zij oorspronkelijk één enkele nis met de Sala Rotonda erboven. Sommige geleerden identificeren het met de eigenlijke grafkelder van keizer Hadrianus. Het schijnt dat de schat was opgeborgen in de grote kist met zes sloten, die nog steeds in het midden van de kamer staat.

Cagliostra

Samen met de Loggia di Paolo III werd deze zaal van het kasteel oorspronkelijk in 1543 gebouwd. Later werd het bekend als de gevangenis van de beroemde avonturier en alchemist Giuseppe Balsamo, graaf van Cagliostro, die hier in 1789 wegens hekserij gevangen werd vastgehouden.

De woning van de Kastelein

Het verblijf werd gebouwd in opdracht van de kastelheer Zenobio Savelli (1730-1752). De positie van kastelein vertegenwoordigde de hoogste autoriteit die in Castel Sant’Angelo verbleef: die van militair beheerder van operaties. Hij stond in feite aan de top van de complexe defensieve organisatie van de Pauselijke Staat. Met de bouw van de woning, die uit twee verdiepingen bestaat, kreeg de buitengevel van het kasteel zijn huidige aanzicht.

Niveau 7

Op dit niveau bevinden zich de Sala Rotonda (Ronde Zaal), de Sala delle Colonne (Zuilenhal) en het Terrazzo dell’Angelo (Terras van de Engel).

Sala Rotonda

Deze cirkelvormige zaal ligt bovenop de Sala del Tesoro. De zaal is te bereiken via een smalle trap uit de Hadrianische periode, die begint op de vloer van de bibliotheekzaal. Van oudsher bekend als de plaats van de eerste middeleeuwse kapel gewijd aan de aartsengel Michaël (vandaar dat we de originele metalen steun van het standbeeld in het midden kunnen zien), werd het later gebruikt om de uitbreiding van het geheime archief te huisvesten.

Sala delle Colonne

De zaal met vier zuilen werd samen met de twee aangrenzende kleinere zalen (de Zaal van de Vaandels van de Cavalerie en de Zaal van de Vaandels van de Aanvalseenheden) gebouwd onder het pontificaat van Benedictus XIV Lambertini (1740-1758) met als doel het nieuwe archief te bevatten. Op 4 juli 1798, tijdens de Franse bezetting, werden de documenten overgebracht naar het Vaticaan (hun huidige locatie) via de Passetto di Borgo.

Het Terras van de Engel

Het dakterras wordt gedomineerd door het bronzen beeld van de engel dat in 1752 werd gegoten door Peter Anton van Verschaffelt. Linksboven is de zogenaamde “veroordeelden-” en “genade-” klok te zien, waarvan het geluid destijds terechtstellingen aankondigde.

Het terras is al sinds het einde van de 15e eeuw het decor van het “vreugdevuurwerk” of “Girandole” zoals Michelangelo het noemde. Dit vuurwerk is in heel Europa bekend en wordt door vele kunstenaars bewonderd.