​​Constantijn de Grote staat bekend als de eerste christelijke keizer van het Romeinse Rijk. Zijn overwinning op de Romeinse keizer Maxentius had hij volgens hem te danken aan de God van de christenen. Dit was een belangrijke veldslag in de Romeinse geschiedenis, die werd vereeuwigd met dit prachtige monument.

Keizertijd (27 v. Chr. - 476 n. Chr.)

De Boog van Constantijn werd opgetrokken op de oude Via Triumphalis (de triomfroute naar het Capitool), ter viering van de slag bij Ponte Milvio in 312 n.Chr., toen de keizer zijn rivaal Maxentius versloeg.

De bouw van de boog eindigde drie jaar later en werd ingehuldigd op 25 juli 315, het tiende jaar van Constantijns bewind. Het monument werd nooit afgebroken, voornamelijk omdat de keizer de eerste was die voorstander was van de christelijke godsdienst, ook al bekeerde hij zich pas laat in zijn leven.

De boog werd gebouwd in opdracht van de Senaat, die hem opdroeg aan de keizer. Deels om een goede verstandhouding met hem te krijgen en deels omdat hij inderdaad een moedig leider was die het rijk kon verdedigen.

De gevels van het monument zijn versierd met reliëfs die afkomstig waren van eremonumenten die voor eerdere keizers waren opgericht, een praktijk die bekend staat als spoglio. Het doel was te benadrukken dat het Rome van Constantijn tot leven kwam op basis van de meest glorieuze tradities. Op de boog staan de keizers vermeld die het meest hebben bijgedragen tot de grootsheid van het Romeinse Rijk en die Constantijn wilde evenaren: Trajanus, Hadrianus en Marcus Aurelius.

Het schijnt dat het monument in de tijd van Hadrianus is gebouwd en vervolgens in de Constantijnse periode ingrijpend is verbouwd. Zo werden de zuilen naar buiten verplaatst, werd het bovenste gedeelte verbouwd, het fries van Trajanus op de binnenmuren van de centrale boog aangebracht en werden reliëfs en versieringen uit de Constantijnse periode in het metselwerk verwerkt. De Hadrianus Tondi zou origineel zijn.

Een groot deel van de informatie die er vandaag de dag bekend is over de boog, komt uit de controversiële inscriptie boven de middelste doorgang, die aan beide kanten van de boog hetzelfde is. Deze heeft vanuit verschillende oogpunten voor verwarring gezorgd, vooral wat het religieuze thema betreft.

We kunnen echter zeggen dat Constantijn om redenen van politiek belang een zekere afstand tussen de godsdiensten in stand hield. Dit is onder andere terug te zien in de reliëfs van de boog, zowel in de zijdoorgangen als op de gevels, waar zich scènes van offers aan heidense goden bevinden.

Middeleeuwen (476 - 1492)

Op het bovenste gedeelte van de boog zijn vier beelden aan de noordzijde en vier beelden aan de zuidzijde te zien. Deze stellen gevangenen uit Dacië voor die oorspronkelijk tot het Forum van Trajanus behoorden. Vanwege deze beelden werd de Boog van Constantijn in de Middeleeuwen Arco dei Trasi genoemd.

In deze periode zijn er kunststromen met elkaar versmolten, wat duidelijk terug te zien is in de reliëfs van de boog. De oudere elementen zijn gebaseerd op een Grieks-Romeins kunstbegrip. Eenheid van tijd, ruimte en beweging waren fundamentele karakteristieken.

Bij de elementen uit de Constantijnse periode zijn bovenstaande kenmerken niet terug te vinden. De afstand tussen de figuren van de reliëfs bijvoorbeeld is minimaal en alles lijkt op elkaar te zijn gepropt. Ook zijn de figuren minder realistisch aangezien het meer om de symbolische boodschap van de compositie gaat.

Lange tijd namen kunsthistorici hierover tegengestelde standpunten in en bekritiseerden vaak de Constantijnse elementen. Zij beschouwden deze als het begin van een “decadentie van de vorm”. In andere woorden, een brutale inval van anti-klassieke tendensen in de “officiële” kunst, die spoedig zou leiden tot het ontstaan van wat men de “middeleeuwse kunst” noemt.

Renaissance (1492 - 1789)

Zoals eerder vermeld, leek de boog in deze periode volgens critici de nadruk te leggen op een meer populaire en plebejische vertelling, in tegenstelling tot het gracieuze oog voor detail van de klassieke stijl en haar complexe ruimtelijke uitingen. Geleerden zoals Berenson en Ghiberti, beeldhouwers en mensen met een aanzienlijk kritisch inzicht, zagen in de Boog van Constantijn “het einde van de antieke kunst”.

Voordat het oordeel van deskundigen zo kritisch was, wilden de meest vooraanstaande architecten van de 15e eeuw, zoals Brunelleschi en Alberti, de Boog van Constantijn opmeten en analyseren met verschillende instrumenten.

De studies gingen door gedurende het grootste deel van de eeuw, totdat de boog uiteindelijk een hoofdrol werd aangeboden in de Sixtijnse Kapel. Hier, onder de kroon van een helderblauwe hemel, werd de Boog van Constantijn verheven tot een majestueus decor voor Botticelli’s fresco’s.

In de 18e eeuw werd de boog gedeeltelijk gerestaureerd omdat een vandaal, Lorenzino de’ Medici, in 1530 voor zijn vermaak de hoofden van de reliëfs had afgehakt. Als consequentie werd hij uit Rome verbannen.

Hedendaagse tijd (1789 - heden)

Vanaf het moment dat de eerste antieke monumenten werden vernietigd en hergebruikt, zagen de inwoners van Rome de boog als symbool en herinnering aan de keizer die de christelijke godsdienst historische waardigheid had verleend. Het werk vertegenwoordigde niet alleen een militaire triomf (die van Constantijn op Maxentius), maar ook een religieuze overwinning (die van het christendom op het heidendom).

Terwijl het oude Rome door de eeuwen heen werd verwoest en monumenten zoals het Colosseum of het Forum Romanum werden aangetast, bleef de Boog van Constantijn overeind en intact dankzij zijn diepe verbondenheid met het christendom.

In 1960, tijdens de XVIIe Olympiade in Rome, was de Boog van Constantijn de spectaculaire eindstreep van de legendarische marathon die op blote voeten werd gewonnen door de Ethiopiër Abebe Bikila.

Het grote eremonument valt op door zijn grootsheid en charme, vooral ’s nachts wanneer het verlicht is, waardoor het de grootsheid van de oude Romeinse macht op de toeschouwer overbrengt. In het begin van de 21e eeuw werd de boog grondig gereinigd, waardoor het zijn vroegere pracht terugkreeg.